انواع بازار های مالی و سرمایه

بازار سرمایه ایران

با استفاده از پرداخت اینترنتی بسیار سریع و ساده می توانید اصل این مقاله را که دارای 17 صفحه است به صورت فایل PDF در اختیار داشته باشید.

مشخصات نویسندگان مقاله بازار سرمایه ایران

چکیده مقاله :

بیش از چهار دهه از عمر بورس اوراق بهادار تهران می گذرد .به جرات می توان گفت که پس از این دوره زمانی، هنوز این نهاد مهم بازار سرمایه، برای بسیاری از مردم کشورمان ناشناخته است و این در حالی است که از پیدایش بورس در جهان،بیش از سه قرن می گذرد و امروزه در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، بورس به زمینه مهمی برای تامین مالی و سرمایه گذاری تبدیل شده است .سرعت نوآوری در صنعت مالی جهان، امروزه به حدی است که تقریبا هر ساله شاهد پیدایش ابزارهای مالی نوین، تکنیکهای جدید تجزیه و تحلیل و یافته هایی تازه در زمینه نظریه های مالی هستیم . شاید یکی از علل اصلی این تغییرات سریع، لزوم همگامی دانش مالی و کارکردهای بازار سرمایه، با سایر علوم و صنعت و تحولات خرد و کلان اقتصاد است .در زمان حاضر، توسعه یافتگی بازارهای پول و سرمایه، لازمه توسعه اقتصادی و صنعتی است .کشور ما نیز که در مسیرتوسعه اقتصادی گام برداشته است بی شک باید توجه ویژه ای به بازارهای مالی و توسعه یافتگی آن داشته باشد با وجود گسترش نسبی دانش مالی در چند سال اخیر در ایران و توجه بیشتر مردم ودولت به بورس و بازار سرمایه، هنوز تا رسیدن به جایگاه مطلوب راه درازی در پیش است. در حال حاضر، سطح آشنایی مردم کشورمان با بورس اوراق بهادار در مقایسه با سایر کشورهای توسعه یافته، بسیار پایین است و در این حوزه هنوز جای خالی کتب و محصولات آموزشی و خلاء فرهنگ سرمایه گذاری کاملا محسوس است.در این مقاله تلاش شده است با معرفی انواع بازارهای مالی بلاخص بازار سرمایه ضمن توصیف ویژگی های انواع اوراق بهادار به شرح انواع ابزارهای مالی مورد معامله در بازار سرمایه ایران (بازار اولیه و ثانویه) به افرادی که قصد ورود به بازارسرمایه و سرمایه گذاری در بورس را دارند کمک نماید

کلیدواژه ها:

کد مقاله /لینک ثابت به این مقاله

کد یکتای اختصاصی (COI) این مقاله در پایگاه سیویلیکا EMAC01_131 میباشد و برای لینک دهی به این مقاله می توانید از لینک زیر استفاده نمایید. این لینک همیشه ثابت است و به عنوان سند ثبت مقاله در مرجع سیویلیکا مورد استفاده قرار میگیرد:

نحوه استناد به مقاله :

در صورتی که می خواهید در اثر پژوهشی خود به این مقاله ارجاع دهید، به سادگی می توانید از عبارت زیر در بخش منابع و مراجع استفاده نمایید:

کرباسیان، مجتبی،1395،بازار سرمایه ایران،اولین کنفرانس ملی اقتصاد،مدیریت و حسابداری،اهواز،https://civilica.com/doc/620617

در داخل متن نیز هر جا که به عبارت و یا دستاوردی از این مقاله اشاره شود پس از ذکر مطلب، در داخل پارانتز، مشخصات زیر نوشته می شود.
برای بار اول: ( 1395، کرباسیان، مجتبی؛ )
برای بار دوم به بعد: ( 1395، کرباسیان؛ )
برای آشنایی کامل با نحوه مرجع نویسی لطفا بخش راهنمای سیویلیکا (مرجع دهی) را ملاحظه نمایید.

مراجع و منابع این مقاله :

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :

• دکتر رضا راعی و دکتر احمد پویان فر(1383)، مدیریت سرمایه .
• دکتر ابوالفضل شهر آبادی (1389)، مدیریت سرمایه گذاری در بورس .
• آموزش گام به گام بورس، تهران، سازمان بورس و اوراق .
• آرشیو سازمان بورس اوراق بهادار تهران (شرکت سهامی عام) .

مدیریت اطلاعات پژوهشی

اطلاعات استنادی این مقاله را به نرم افزارهای مدیریت اطلاعات علمی و استنادی ارسال نمایید و در تحقیقات خود از آن استفاده نمایید.

بازار سرمایه یا بازارهای مالی چیست؟

بورس اوراق بهادار به عنوان بخشی از بازار سرمایه‌، از اهمیت بسیار زیادی در میان سرمایه‌گذاران برخوردار است و مورد توجه خاص آن‌ها قرار دارد. بنابراین پیش از آن‌که به بررسی ساز و کار بورس اوراق بهادار و چگونگی انجام معاملات در این بازار پرداخته شود، نیاز است تا به اختصار این بازار را تعریف کرد و به بررسی انواع آن پرداخت. در این مطلب به سراغ این موضوع رفته‌ایم و به شما می‌گوییم بازار سرمایه یا بازارهای مالی چیست و بازار سرمایه خود به چند دسته تقسیم می‌شود. با ما همراه شوید.

بازار چیست؟

در علم اقتصاد تعاریف متعددی برای بازار ارائه شده است.
در تعاریف اولیه، بازار به مکان فیزیکى اطلاق می‌شد که خریداران و فروشندگان براى مبادله کالا و خدمات در آن دور هم جمع مى‌شدند. اما در تعاریف بعدی تاکید شد که بازار نباید لزوماً وجود فیزیکی داشته باشد و فضای مشخصی را در برگیرد، در حقیقت بازار شامل تمام خریداران و فروشندگانى است که در حال دادوستد کالا یا خدمات خاصى هستند.
برای مثال بازار معاملات سهام در سطح جهانی، بازاری است که عملیات خرید و فروش در آن از طریق شبکه‌های مخابراتی بین‌المللی انجام می‌شود و مکان معینی ندارد. در حقیقت بازار یک مکانیزم است که این امکان را به خریداران و فروشندگان می‌دهد تا به معامله دارایی‌های خود بپردازند. این دارایی ممکن است فیزیکی (مانند املاک) یا مالی (مانند اوراق بهادار) باشد.
براساس تعریف دومنیک سالواتوره، بازار مکان و یا موقعیتی است که در آن خریداران و فروشندگان، کالا، خدمات و منابع را خرید و فروش می‌کنند. برای هر کالا، خدمت یا منبع که قابلیت معامله داشته باشد، بازاری وجود دارد. در تعریف سالواتوره هم مشاهده می‌شود که بازار می‌تواند یک محل مادی و فیزیکی یا موقعیتی برای انجام معامله باشد.

انواع بازارها کدامند؟

در یک نگاه کلی و از نقطه نظر نوع دارایی‌ها، بازارها به دو نوع بازار دارایی‌های فیزیکی (واقعی) و بازار دارایی‌های مالی تقسیم می‌شوند:
بازار دارایی‌های فیزیکی، بازاری است که در آن خریداران و فروشندگان به معامله دارایی‌هایی که ماهیت واقعی و فیزیکی دارند، مانند اتومبیل، املاک و مستغلات، وسایل منزل و … می‌پردازند.
بازار دارایی‌های مالی به بازاری اطلاق می شود که در آن افراد اعم از حقیقی و حقوقی، می توانند در آن برای معامله اوراق ضمانت مالی، کالا و دیگر دارایی‌های مثلی (عوض‌دار) با هزینه مبادلاتی پایین اقدام کنند. قیمت‌های این بازار تابع عرضه و تقاضا است. اوراق ضمانت شامل سهام، اوراق قرضه و برخی کالاها (فلزات گرانبها یا محصولات کشاورزی) می‌شود.
بازار می‌تواند از نظر سررسید تعهدات مالی، نوع ساختار یا برحسب دارایی طبقه‌بندی شود. بازارهای مالی از نظر سررسید تعهدات مالی، به دو گروه عمده بازار پول و بازار سرمایه تقسیم می‌شوند:

بازار پول چیست؟

بازار پول، بازاری برای داد و ستد پول و دیگر دارایی‌های مالی جانشین نزدیک پول با سررسید کمتر از یکسال است. به بیان دیگر بازار پول، بازار ابزارهای مالی کوتاه‌مدت با سه ویژگی مهم زیر است:

• نقدشوندگی بالا
• کم بودن ریسک عدم پرداخت
• ارزش اسمی زیاد

ابزارهای بازار پول شامل اسناد خزانه (اوراق بهادار کوتاه مدت با سه ماه، شش ماه یا یکسال)، پذیرش بانکی (دستور پرداخت مبلغی معین در تاریخی مشخص)، گواهی سپرده، اوراق تجاری (نوعی اوراق قرضه کوتاه مدت با سررسید ۲۷۰ روز یا کمتر)، قرادادهای بازخرید و دلار اروپایی است. از مهمترین نهادهای این بازار می‌توان به بانک مرکزی، واسطه‌های مالی بانکی مانند بانک‌های تجاری و مؤسسات اعتباری غیربانکی، شرکت‌های تجاری، دولت و مؤسسات دولتی، صندوق های سرمایه گذاری، کارگزاری‌ها و معامله‌گران و در نهایت سرمایه‌گذاران اشاره کرد.

بازار سرمایه چیست؟

بازار سرمایه، به بازارهای مالی برای خرید و فروش ابزارهای مالی نظیر اوراق قرضه یا اوراق بهادار با سررسید بیشتر از یک سال و دارایی‌های بدون سررسید، اطلاق می‌شود. بازار سرمایه بزرگ‌تر از بازار پول است و اهمیت بسیار زیادی در جمع آوری و تامین منابع لازم برای سرمایه‌گذاری واحدهای مختلف تولیدی دارد. بازار سرمایه از نظر مرحله عرضه اوراق بهادار، خود به دو دسته بازار اولیه (بازار دست اول) و بازار ثانویه (بازار دست دوم) تقسیم می‌شود.

بازار اولیه

بازار اولیه بازاری است که در آن سهام یک شرکت یا واحد اقتصادی برای اولین بار در آن عرضه و منتشر می‌شود. عایدی حاصل از عرضه این سهام، منبعی در تامین مالی آن شرکت یا موسسه خواهد بود. از آن‌جا که در بازار اولیه، سهام برای اولین بار به خریداران و متقاضیان عرضه می‌شود، فروشنده اوراق بهادار در حقیقت همان ناشر اوراق بهادار خواهد بود.

بازار ثانویه

با اتمام عرضه اولیه یک سهم در بازار اولیه، برای ادامه معاملات آن سهم، بازار دیگری به نام بازار ثانویه وجود دارد. بنابراین بازار ثانویه به منظور ایجاد امکان داد و ستد اوراق منتشره در بازار اولیه و افزایش قابلیت نقدشوندگی آن تشکیل شده است.
در این بازار است که طرفین معامله این امکان را پیدا می‌کنند که علاوه بر تجدید نظر در اوراق خریداری شده، با خرید و فروش دوباره یا چندباره، تعداد آن را افزایش و یا کاهش دهند و یا اوراق دیگری در سهم دیگری تهیه کنند. دفعات انجام معامه در بازار ثانویه محدودیتی ندارد، این ویژگی بازار ثانویه موجب می‌شود تا نقدشوندگی ابزارهای مالی با جابه‌جا شدن مالکیت آن‌ها، قدرت بیشتری پیدا کند.

بازار ثانویه بر این اساس که چه نوع سهمی در چه محلی مبادله می‌شود، به چهار بازار تقسیم می‌شود:

بازار اول: مربوط به معاملات سهام شرکت‌های بورسی که در بورس انجام می‌شود.
بازار دوم: مربوط به معاملات سهام شرکت‌های غیربورسی که در فرابورس انجام می‌شود.
بازار سوم: مربوط به معاملات سهام شرکت‌های بورسی که در فرابورس انجام می‌شود.
بازار چهارم: بازاری بدون کارگزار و معامله‌گر و مربوط به معاملات خصوصی است که توسط شبکه‌های الکترونیکی و بین سرمایه‌گذاران نهادی و عادی صورت می‌گیرد. نهادها به منظور پرهیز از پرداخت هزینه‌های مربوط به کارگزاری، عموماً معاملات عمده و بلوک خود را در بازار چهارم انجام می‌دهند.

انواع بازارهای مالی بر اساس نوع دارایی

بازارهای مالی به لحاظ نوع دارایی به سه بخش تقسیم می‌شوند:

بـازار سـهام: در ایـن بـازار، سـهام شـرکت های سهامی پذیرفته شده در بورس مورد معامله قرار می‌گیرد.
بازار اوراق بدهی: این بازار برای دادوستد ابزارهای با درآمد ثابت (اوراق قرضه) در نظر گرفته شده است.
بازار ابزارهـای مشـتقه: بـازاری که در آن ابزارهـای مشتقه که مبتنـی بـر دارایـی هـای مـالی یـا فیزیکی هستند، مانند اختیار معامله و قرارداد آتی مورد معامله قرار می‌گیرند.

تفاوت میان بازار سرمایه و بازار پول چیست؟

بازار سرمایه و بازار پول تفاوت‌های اساسی با یکدیگر دارند. مهمترین تفاوت آن‌ها در مدت زمان سرمایه‌گذاری است. در بازار پول معمولا با افق زمانی کوتاه مدت سرمایه‌گذاری می‌شود، در حالی‌که در بازار سرمایه اینگونه نیست و سرمایه‌گذاری با دید بلندمدت انجام خواهد شد.
حق مالکیت دیگر تفاوت مهم این دو بازار با یکدیگر به انواع بازار های مالی و سرمایه شمار می‌رود. شرکتی که سهام خود را در بورس عرضه کرده است، در واقع بخشی از مالکیت شرکت را به سهامدارن خود واگذار می‌کند. در این بازار دارنده سهام به نوعی در مالکیت شرکت نیز سهیم خواهد بود. این در حالی است که در بازار پول بحث مالکیت مطرح نیست.
استفاده از بازارهای مالی متفاوت دیگر تفاوت بازار سرمایه و بازار پول است. ابزارهای بازار پول بیشتر شامل مواردی چون اسناد خزانه، گواهی سپرده، وام با وثیقه و … می‌شود، در حالی‌که بازار سرمایه از ابزارهایی چون اوراق بهادار، اوراق قرضه و اوراق مشارکت استفاده می‌کند.

سخن آخر

در این مطلب به این موضوع پرداختیم که بازار سرمایه یا بازارهای مالی چیست و گفتیم بازارهای مالی از نظر سررسید تعهدات مالی، به دو گروه عمده بازار پول و بازار سرمایه تقسیم می‌شوند. بازار سرمایه، بازاری برای خرید و فروش ابزارهای مالی چون اوراق قرضه یا اوراق بهادار با سررسید بیشتر از یک سال و دارایی‌های بدون سررسید است.

سرمایه گذاری در انواع بازار های مالی

انواع مختلفی از بازار های مالی ، با تنوعی از سرمایه گذاری ها و مشارکت کنندگان وجود دارد .

بازار های مالی را بر حسب انواع سرمایه گذاری ها ، سر رسید سرمایه گذاری ها ، انواع وام دهندگان و وام گیرندگان ، محل بازار و انواع مبادلات دسته بندی می نمایند .

در این قسمت متداول ترین تقسیم بندی های بازارهای مالی ارائه می شود .

بازار پول و سرمایه

بازار مالی از نظر سررسید ابزار مورد معامله به دو دسته تقسیم می شود :

بازار پول :

این بازار ، بازار مطالبات کوتاه مدت (حداکثر تا یک سال) را شامل می شود . گرایش اصلی این بازار بر ابزاری است که بتوان به وسیله آن ، به سرعت وضعیت نقدشوندگی را تغییر داد . به همین علت است که در این بازار سرعت نقدشوندگی بالا بوده و نیاز های کوتاه مدت تا یک سال در آن تامین می شوند .

در عین حال ، نرخ بهره نیز در این بازار بیش از حد متعارف بوده و به دلیل ماهیت کوتاه مدت آن ، تبدیل وجوه جمع آوری شده به سرمایه مالی امکان پذیر نبوده و تنها برای تامین مالی عملیات تولیدی و تجاری پیش بینی نشده به کار می رود .

اشخاص حقیقی و حقوقی که در این بازار مشغول به کار هستند عبارتند از : کارگزاران اوراق بهادار دولتی ، بانک ها و سایر موسسات مالی .

بازار سرمایه :

بازاری است که ارتباط تنگاتنگی با پس انداز و سرمایه گذاری دارد و به مثابه یک واسطه مالی ، پس انداز واحد های اقتصادی دارای مازاد را به واحد های دارای کسری ، برای سرمایه گذاری انتقال می دهد .

به عبارت دیگر بازار سرمایه ، نقش هدایت و تخصیص منابع اقتصادی را به عهده دارد .

در این بازار نیاز های بلند مدت ( معمولا بیش از یک سال ) تامین می شود . غالبا اینگونه وجوه به سرمایه تبدیل می شود و با ریسک همراه است .

از مهم ترین ابزار های بازار سرمایه ، در بازار های مالی پیشرفته ، می توان به انواع اوراق قرضه ، معاملات تاخت و اختیار معامله اشاره کرد که در بخش اوراق بهادار بازار سرمایه مورد بحث قرار گرفت .

بازار اولیه و بازار ثانویه

بازارهای مالی را از دید عمر ابزار مورد معامله می توان به بازار اولیه و بازار ثانویه دسته بندی کرد :

بازار اولیه( Primery Market ) :

مشخصه بازار اولیه این است که در آن ، شرکت کنندگان در بازار ( پس انداز کنندگان و سرمایه گذاران ) دارایی های مالی را مستقیما از منابع اولیه آن خریداری می کنند . بازار های اولیه ، واحد های اقتصادی را قادر می سازند که نیاز های مالی خود را از طریق مراجعه به عموم و انتشار سهام تامین می نمایند . با انتشار سهام قابل مبادله در بازار ، شرکت علاوه بر تامین منابع مالی مورد نیاز خود ، بازاری نیز برای معاملات سهام فراهم می سازد .

منابع مالی که از این طریق جمع آوری می شود شرکت را قادر می سازد تا منابع مورد نیاز خود را از طریق مناسب تری نسبت به شرکت های سهامی خاص تامین نماید . شایان ذکر است که استفاده از این مزایا ، هزینه هایی را در بر دارد . به این صورت که شرکت ، هزینه های مداومی را جهت اطلاع رسانی به سرمایه گذاران متحمل می شوند و همچنین هزینه هایی که به طور مستقیم و غیر مستقیم به هنگام انتشار و عرضه سهام از نظر قانونی ، اداری ، حسابرسی و حق خرید سهام ، به عهده شرکت است .

بازار ثانویه( Secondary Market ) :

بازاری است که در آن ، معامله بر روی اوراق بهادار موجود ، که قبلا انتشار یافته اند صورت می گیرد . در این بازار قیمت ها بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا تعیین می شود و شرایط لازم جهت تبدیل دارایی های مالی به وجه نقد ، فراهم می شود . درصورت نبود چنین بازاری ، نه تنها اکثر سرمایه گذاران تمایلی به خرید اوراق بهادار از خود نشان نمی دهند ،بلکه انتظار بازدهی نسبتا بیشتری به منظور پوشش ریسک ناشی از عدم نقد شوندگی دارایی های مالی خواهند داشت.

میزان توسعه یافتگی بازار ثانویه یکی از عوامل مهم و تعیین کننده در رشد و کارایی بازار اولیه است در همین رابطه بازار بورس اوراق بهادار یکی از مهم ترین بازار های سرمایه و بازار ثانویه شناخته شده است . بازار ثانویه وقتی نقدشونده شناخته می شود که بتواند به سهولت شرایط مبادله میان خریداران و فروشندگان را به گونه ای فراهم نماید ، که بدون ایجاد تغییر زیادی در قیمت ، معاملات در قیمتی نزدیک به قیمت تعادل بازار ، انجام شوند .

بازار بورس و بازار خارج از بورس

از بعد قانونمندی و انضباط نظارتی بازار های مالی را به بازار های رسمی ( بورس ها ) و بازار های غیر رسمی ( بازار خارج از بورس ) تفکیک می نمایند.

بورس های اوراق بهادار سازمان یافته ، تشکیلات فیزیکی مشهود هستند که در برخی کشور ها یک یا چند بورس سازمان یافته فعالیت می کنند .

برای مثال از بورس های سازمان یافته در امریکا ، می توان به بورس نیویورک(NYSE) ، بورس آمریکا(AMEX) و بورس های منطقه ای همانند بورس فیلادلفیا و شیکاگو اشاره نمود .

بورس نیویورک با بیش از ۲۰۰ سال قدمت ، بزرگ ترین بورس سازمان یافته دنیاست .

برای اینکه سهامی امکان مبادله در بورس سازمان یافته را داشته باشد ، بایستی مورد پذیرش بورس قرارگیرد . بورس ها بسته به شرایط اجتماعی و اقتصادی کشور ها ، اقدام به تدوین شرایط پذیرش شرکت ها می نمایند . این شرایط عمدتا ویژگی های کمی و کیفی هستند که شرکت ها باید از ان ها برخوردار باشند و یا ان ها را رعایت کنند .

بازار خارج از بورس یا فرابورس ، یک سازمان مشاهده ناشدنی است که دربرگیرنده شبکه ای از کارگزاران و معامله گران در سرتاسر کشور است . غالبا بازار خارج از بورس شامل تسهیلاتی است که برای انجام مبادلات اوراق بهاداری که در بورس های سازمان یافته مبادله نمی شوند ، درنظر گرفته می شود . این تسهیلات متشکل اند از :

نهاد های مالی بورس چیست و به چند دسته تقسیم می شوند

اگر بخواهیم از دید اقتصاد کلان به چرخش سرمایه و نقدینگی در اقتصاد نگاه کنیم به یک نکته بسیار مهم می رسیم. ماشین اقتصاد از بنگاه های اقتصادی بزرگ و کوچک ساخته شده است که هر کدام بر اساس ویژگی های خاصی فعالیت می کنند. در کلام ساده تر انواع بازارهای اقتصادی، سرمایه ای، تولیدی و صنعتی در یک اقتصاد کلان وجود دارد که عملا استاندارد های متفاوتی برای مدیریت مالی دارند. از این رو کاملا مشخص است که نمی توان همه آن ها را با یک چشم نگاه کرد. اینجاست که نقش نهاد های مالی مهم می شود.

در کلام ساده تر اگر بخواهیم در مورد نهاد های مالی صحبت کنیم می توانیم آن ها را به مدیران میانی یک شرکت تشبیه کنیم. مدیر کل شرکت هیچگاه به صورت مستقیم تمام کارمندان و کارکنان خود را مدیریت نمی کند. این کار علاوه بر این که نیاز به صرف زمان زیادی دارد عملا غیر ممکن یا سخت است. یک سیستم درست از بخش های متنوعی ایجاد می شود.

این بخش ها بر اساس نوع کارکرد و نوع کاربری که دارند استانداردهای مختلفی را رعایت می کنند. مدیر این بخش ها وظیفه دارند آن ها را بر اساس این استاندارد ها مدیریت کنند و البته یک نوع هماهنگی میان استاندارد آن بخش و استاندارد کلی ایجاد کند. این کاری است که نهاد های مالی در بخش های مختلف انجام می دهند.

هر بخش صنعتی، تولیدی، تجاری و سرمایه ای که در اقتصاد وجود دارد بر اساس نیاز، نوع کاربری و نوع استانداردها از روش های مختلفی برای گردش مالی استفاده می کند. اولا این گردش مالی باید تحت نظارت و مدیریت قرار بگیرد و در ضمن این گردش مالی باید بر اساس استاندارد کلی اقتصاد وارد جریان کلان شود. این ها تمام انواع بازار های مالی و سرمایه کاری است که نهاد های مالی انجام می دهند.

نهاد های مالی به زبان ساده تر

بیایید کمی ساده تر نهاد های مالی را تعریف کنیم. نهاد های مالی چیزی شبیه به یک دلال، واسطه یا بهتر بگوییم چیزی شبیه به منبع تغذیه مالی محسوب می شود که در بخش های مختلف ایجاد شده اند. این نهاد ها وظیفه نظارت، برقراری ارتباط مالی میان بخش های مختلف، تغذیه بنگاه های اقتصادی و ایجاد یک گردش منظم پولی است.

مهمترین مشکلی که در یک اقتصاد می تواند ویران کننده باشد این است که خود این نهاد های مالی فاسد باشند یا این که به درستی نتواند کار را اداره کنند. به طور مثال بانک به عنوان یک نهاد پولی و مالی است که بخش های مختلفی را تغذیه می کند. عمدتا بنگاه های بزرگ و کوچیک از طریق این نهاد گردش مالی خودشان را ایجاد می کنند. وقتی فردی در این نهاد دست به اختلاس می زند عملا یک سیستم را فلج و بخش مهمی از اقتصاد کلان را درگیر خود می کند.

از طرف دیگر کار دولت و دستگاه های حکومتی نظارت بر این نهادهای مالی است. تصمیم های بزرگ اقتصادی بر اساس این نهادها و زیر مجموعه های آن ها گرفته می شود. مسلما زمانی که گفته می شود بخش تولید باید به جای این که از بانک ها تغذیه شود باید از بازارهای سرمایه ای و نهاد های مربوط به آن تغذیه شود، یک نوع استراتژی مدیریتی و اقتصادی در سطح کلان است.

بنابراین به زبان ساده هرجا که پول باشد شما می توانید یک یا چند نهاد مالی پیدا کنید. مسلما بازارهای سرمایه ای مانند بورس که گردش مالی بالایی هم دارد نمی تواند فاقد این نهادها باشد. حال سوال اصلی این است که نهاد مالی بورس چیست؟ یا بهتر بگوییم انواع نهاد های مالی بورس کدام ها هستند؟

نهاد مالی بورس چیست؟

همانطور که در بالاتر گفتیم بازار بورس یکی از مهمترین بازارهای سرمایه ای کشور است که گردش مالی بالایی دارد. پس باید برای مدیریت، نظارت، تزریق و دریافت سرمایه و …. از نهاد های مالی بورسی استفاده کرد.

این نهاد ها برعکس بانک ها نهادهای غیر سپرده پذیر هستند. یعنی این که بر اساس سپرده گذاری و یا اعطای وام و دریافت سود و … کارنمی کنند. این ها کارهایی است که بانک ها به عنوان نهاد های سپرده پذیر انجام می دهند. در زبان ساده تر استراتژی بانک در نگهداری گردش مالی و کند کردن آن است و استراتژی نهاد مالی مربوط به انواع بازار های مالی و سرمایه بورس در ایجاد گردش و روانه کردن این سرمایه به سمت زیر شاخه های خودش است.

هر کدام از این نهاد ها کارایی مخصوص خودش را دارد اما به نظر می رسد برای این که تولید رونق بگیرد باید زیر مجموعه نهاد هایی باشد که عملا غیر سپرده پذیر هستند. زمانی که تولید درگیر سرمایه راکد شود و مجبور باشد بر اساس این سرمایه راکد سود هم پرداخت کند عملا تمرکز تولید از بین می رود. این است که امروز می شنوید که از دولت می خواهند که نهادهای تولیدی را از زیر مجموعه بانک ها جدا کنند.

اما کار انواع نهادهای مالی بورس چیست؟ به طور کلی این نهاد بیشتر به عنوان یک واسطه در این بازار سرمایه حضور دارند. آن ها با در نظر گرفتن نیاز بازار سرمایه و البته نیاز سرمایه گذار سعی می کنند سرمایه را از سرمایه گذاران جذب و آن را در بازار سرمایه ای بورس به گردش درمی آورند. البته برای جلوگیری از پولشویی، اختلاس یا هر اتفاق بد دیگر برخی از این نهاد ها نظارتی هستند و بر این گردش سرمایه نظارت می کنند. برخی دیگر نیز وظیفه برقراری ارتباط با نهاد های دیگر مانند بانک ها را بر عهده دارند.

انواع نهاد های مالی بورسی

به طور کلی ساده ترین و شاید آشنا ترین نهاد مالی بورسی که همه شما آن را می شناسید را شاید بتوان کارگزاری ها دانست. کارگزاری به عنوان یک واسطه ضروری میان سرمایه گذار و بازار سرمایه قرار گرفته است. این نهاد مالی علاوه بر این وظیفه برقراری ارتباط مالی میان سرمایه گذار و بازار سرمایه ای را دارد عملا موظف است تمام اطلاعات گردش مالی را به نهادهای نظارتی انتقال دهد و در صورت لوزم دستورات لازم را اجرا کند.

به طور کلی می توان نهاد های مالی بورسی و دیگر بازارهای سرمایه را شامل موارد زیر دانست:

۱- نهادهای خود تنظیم گر
۲- واسطه های بازار
۳- سایر فعالان بازار سرمایه

یکی از نکات جالبی که در مورد بازار سرمایه و نهادهای مالی مربوط به آن وجود دارد این است که در این بازار شخصیت های حقیقی و حقوقی نیز می توانند به صورت خصوص به عنوان نهادهای مالی وارد عرصه شوند. انواع سبدگردانی ها، کارگزاری ها، صندوق های معاملاتی، صندوق های سرمایه گذاری که به صورت دولتی و خصوصی ایجاد شده اند از انواع کوچک وبزرگ نهاد مالی در بازار سرمایه ای است.

بنابراین اگر بخواهیم در یک جمله نهاد مالی مربوط به بازار سرمایه و دنیای بورس را تعریف کنیم می توانیم اینگونه بیان کنیم که هر واسطه مالی که باعث می شود گردش مالی هرچند کوچک یا بزرگ در بازار ایجاد شود می تواند یک نهاد مالی محسوب شود. شاید کوچک ترین این نهاد های مالی را بتوان شرکت های مشاوره ای سرمایه ای در بازار، سبدگردان ها و سپس کارگزاری سهام دانست.

البته نهاد هایی مانند سازمان بورس ایران و دستگاه های نظارتی آن نیز به عنوان نهاد مالی و مهم حکومتی در بازار بورس شناخته می شود. وظیفه اصلی این نهاد ها ایجاد یک پروتکل مشترک میان بازار سرمایه و سایر بازارها می باشد. در بیان ساده تر سازمان بورس موظف است علاوه بر نظارت بر کل بازار و ایجاد گردش منظم در آن سعی کند با نهاد های مالی دیگر در سایر بخش ها مانند بانک ها، صندوق های بازنشستگی، صندوق های ملی و … ارتباط موثری برقرار کند. این موضوع به معنی دخالت دولت یا حکومت در بازار نیست. بلکه به معنی نظارت و ایجاد یک گردش درست در بازار سرمایه ای است.

سوالات متداول

۱- وظیفه اصلی نهاد های مالی چیست؟
به طور کلی انواع نهاد های مالی وظایف مختلفی بر عهده دارند. مهمترین این وظایف عبارتند از نظارت بر گردش پول، تزریق سرمایه به نهاد های زیر دستی، دریافت سرمایه از نهادهای زیر دستی، ایجاد ارتباط موثر با سایر نهادهای پولی و مالی، جلوگیری از دزدی و اختلاس، تسهیل جذب سرمایه ، واسطه گری و ده ها وظیفه دیگر

۲- آیا این نهادهای پولی و مالی دولتی هستند؟
این نهاد های می توانند دولتی، خصوصی، عمومی و شخصی باشند. به طور کلی هر جایی که پول جریان داشته باشد یک یا چند نهاد مالی و پولی وجود دارد. این موضوع در بازار سرمایه ای و بورس به وضوح دیده می شود. شرکت های سرمایه گذاری، صندوق های مالی، کارگزاری ها، انواع سبدگردان ها، سازمان بورس و بورس اوراق بهادار تهران و ده ها نمونه دیگر از این نهادها نشان می دهد که این نهادهای پولی و مالی عملا هم خصوصی و هم دولتی هستند.

۳- مجوز ایجاد یک نهاد دولتی چگونه صادر می شود؟
از وظایف اصلی برخی از این نهاد ها بررسی درخواست ها و ارائه مجوز برای تاسیس یک نهاد پولی است. بنابراین شما برای ایجاد یک نهاد پولی باید سراغ نهاد پولی بالاتر بروید و از این نهاد مجوز خود را دریافت کنید. این نهاد نیز با بررسی صلاحیت شما مجوز تاسیس نهاد مالی را صادر می کند.

انواع معامله گر و سرمایه گذار در بازارهای مالی را بشناسیم

معامله گران در بازارهای مالی را می‌توان به روش‌های مختلفی تقسیم بندی کرد. در این مقاله به بررسی انواع معامله گر و چگونگی رفتار معاملاتی آنها می‌پردازیم.

با در نظر داشتن معیار طبقه‌بندی رابرت کیوساکی در کتاب ۴ ربع نقدینگی (Cashflow Quadrant)، افراد با توجه به نحوه کسب درآمد انواع بازار های مالی و سرمایه به ۴ دسته تقسیم می‌شوند که این ۴ دسته عبارت‌اند از: کارمند، خویش‌فرما، صاحب کسب و کار (کارفرما) و سرمایه‌گذار؛ که دو دسته اول تمرکز بیشتری بر امنیت کاری و دو دسته دوم تمایل به آزادی عمل بیشتر در کار خود دارند. افراد درون هر یک از این دسته‌ها به طور انواع بازار های مالی و سرمایه جداگانه بسته به پارامترهای مختلف تقسیم می‌شوند که یکی از این تقسیم‌بندی‌ها درون دسته سرمایه‌گذاران اتفاق می‌افتد.

سرمایه گذاری

در بازارهای مالی، سرمایه‌گذاری به در معرض ریسک گذاشتن سرمایه و دارائی فرد به منظور دریافت بازدهی مالی گفته می‌شود. سرمایه‌گذاران با استفاده از روش‌های مختلف برای بدست آوردن کسب بازدهی و به انجام رساندن اهداف مالی مهم نظیر ایجاد درآمد برای دوران بازنشستگی، پشتیبانی مالی یک مؤسسه نظیر ساخت یا پشتیبانی از مدارس و مؤسسات آموزشی و یا به سادگی افزایش ثروت در طول زمان تلاش می‌کنند.

ابزار‌های سرمایه‌گذاری بسیار متفاوتی برای رسیدن به اهداف یک سرمایه‌گذار وجود دارد که از بین آن‌ها می‌توان به بورس، اوراق قرضه، ETF ها، معاملات آتی، تبادلات بین‌المللی، طلا، نقره، برنامه‌های بازنشستگی و املاک اشاره کرد. سرمایه‌گذاران می‌توانند از زوایای مختلف فرصت‌ها را بررسی کرده و در نهایت به یک استراتژی با کمترین ریسک و بیشترین بازدهی برسند. سرمایه‌گذاران حرفه‌ای‌تر به طور کلی جذب بازارهائی می‌شوند که سرعت نقدشوندگی بالائي در کنار نوسانات جذاب داشته باشند.

انواع معامله گر

تا اکنون، به هر فرد که سرمایه خود را بخاطر کسب سود بیشتر در معرض ریسک قرار دهد، سرمایه‌گذار گفته می‌شد؛ ولی با توجه به میزان زمان درگیری سرمایه اصلی فرد در معامله، می‌توان دسته‌بندی متفاوتی از انواع سرمایه‌گذار ارائه کرد که در ادامه به معرفی و توضیح هر کدام پرداخته می‌شود:

سرمایه‌گذار (Investor, Position Trader)

سرمایه‌گذار در این طبقه‌بندی به آن دسته از معامله‌گران اطلاق می‌شود که به معاملاتی با هدف دریافت سود بلندمدت وارد می‌شوند. بدین جهت به سرمایه‌گذاران، معامله‌گران “خرید و نگهداری” (Buy & Hold Trader) نیز گفته می‌شود. به طور کلی، یک سرمایه‌گذار معاملاتی در بازه زمانی ۱ سال به بالا انجام می‌دهد و به هدف شکار حرکت‌های بزرگ وارد بازار می‌شود. همچنین ریسک معاملات این افراد بسیار کم می‌باشد.

نوسان‌گیر (Swing Trader, Speculator)

با کاهش میزان زمان معامله، نوع جدیدی از معامله‌گری معرفی می‌شود که به دنبال شکار نوسانات موجود درون بازار می‌باشد که اصلاحاً به آن‌ها نوسان‌گیر گفته می‌شود. با کاهش زمان معامله، این افراد ناچار به تحمل ریسک بالاتری در معاملات خود هستند که همین امر موجب می‌شود برای دسته سرمایه‌گذار همانند افراد قمارباز به نظر برسند؛ ولی در اصل Speculator ها با تسلط به تحلیل انواع بازار های مالی و سرمایه بازار و مدیریت ریسک و سرمایه خود اقدام به معامله می‌کنند و همین امر باعث می‌شود که در صورت رعایت استراتژی اصولی، موفقیت سریعتری نسبت به سرمایه‌گذاران داشته باشند. بازه معاملاتی یک Speculator معمولاً بین یک هفته تا ۱ سال می‌باشد.

اسکالپر (Scalp Trader)

با افزایش تمایل برای انجام سریع معاملات، افراد به معاملاتی بسیار سریع در بازه چند ساعت تا ۱ هفته روی می‌آورند که این امر در بازارهای بین‌المللی با عمق و سرعت بیشتر تا چند ثانیه هم کاهش می‌یابد. این دسته از معامله‌گران اصطلاحاً Scalper نامیده می‌شوند. یک اسکالپر، در صورت رعایت استراتژی اصولی، می‌تواند مسیر موفقیت مالی را بسیار سریع‌تر از سایر افراد طی کند؛ ولی در این مسیر ریسک بسیار بیشتری را متحمل شده که این امر باعث افزایش فشار روانی بر روی این دسته از معامله‌گران می‌شود و به همین دلیل اکثراً اسکالپرها در کنار استراتژی تحلیل و معاملاتی خود، یک روتین آماده‌سازی روانی قبل و بعد از معاملات را نیز رعایت می‌کنند.

تیپ شخصیتی و نوع معامله گری

با توجه به دسته‌بندی ذکر شده، می‌توان مشاهده کرد که هر فرد بسته به تیپ شخصیتی خود اقدام به معامله در بازه‌های زمانی مختلف می‌کند. ولی چیزی که در بین همه آن‌ها به طور مشترک یک امر حتمیست، لزوم تبعیت همه افراد از استراتژی تحلیلی و معاملاتی اصولی و تدوین شده براساس تیپ شخصیتی هر خویش است. می‌توان گفت فارغ از نوع دسته معاملاتی، توجه و رعایت این استراتژی می‌تواند ضامن بقا و موفقیت مالی انواع معامله گران در بازارهای مالی باشد.

R. Kiyosaki, Cashflow quadrant. Scottsdale, AZ: Plata Publishing, 2011.