قرارداد سوآپ یا سواپ چیست؟

صدور انواع بیمه نامه ها
خودرو:شخص ثالث؛بدنه
آتش سوزی،سیل،زلزله
عمر و سرمایه گذاری
مسئولیت و مهندسی
آدرس دفتر:فردیس:شهرک ارم بلوار ارم،نبش خ لاله غربی ساختمان اداری تجاری، جنب شیرینی سرای پرنسس واحد ۲
09122485876
09394661676
02634029712

قرارداد سوآپ یا سواپ چیست؟

سوآپ (قرارداد معاوضه ای ) و معاوضه جریان های نقدی
پایگاه جامع مدیریار

سوآپ به‌عنوان توافقی بین ۲ شرکت برای معاوضه جریان‌های نقدی در آینده با ۲ نوع پرداخت متفاوت از بدهی یا دارایی‌ها نام برده می‌شود. سوآپ در لغت به‌معنای معامله پایاپاى (ارز)، معاوضه، عوض کردن، مبادله کردن، بیرون کردن، جانشین کردن و اخراج کردن آمده و در اصطلاح، توافقی بین دو شرکت برای معاوضه جریان نقدی در آینده (با دو نوع پرداخت متفاوت از بدهی یا دارایی) است. قرارداد فوق تاریخ پرداخت و چگونگی محاسبه جریانات نقدی را که باید پرداخت شود مشخص می‌کند. معمولا محاسبه جریانات نقدی شامل ارزش‌های آتی یک یا چند متغیر بازار است. اولین قراردادهای سوآپ در اوایل دهه 1980 منعقد شدند. از آن زمان تاکنون بازار سوآپ رشد چشم‌گیری داشته است. در حال حاضر اکثر قراردادهای مشتقّات خارج از بورس به‌صورت سوآپ انجام می‌شود.

کلمات کلیدی: سوآپ، دارایی پایه، پرتفوی، معاوضه

اجزای تشکیل‌دهنده سوآپ
1. دارایی پایه؛ موضوع قرارداد است و هدف از قراداد، انتقال ریسک اعتباری در معرض آن است. به‌طور معمول، دارایی پایه یکی از اقلام زیر است:
· ورقه قرضه با ریسک اعتباری؛
· وام؛
· پرتفوی (سبد دارایی‌ها در بورس) مرجع متشکل از اوراق قرضه و وام‌ها؛
· شاخص مربوط به بخشی از بازار اوراق قرضه؛
· شاخص سهام.

2. فروشنده سوآپ (Swap Seller)؛ طرف قراردادی که نرخ شناوری را دریافت و بازده کل را به طرف دیگر قرارداد پرداخت می‌کند. به فروشنده سوآپ، خریدار حمایت نیز گفته می‌شود.
3. خریدار سوآپ (Swap Buyer)؛ طرف قراردادی که با پرداخت نرخ شناور و دریافت بازده کل موافقت می‌کند، به خریدار سوآپ فروشنده حمایت یا سرمایه‌گذار نیز گفته می­شود.
4. شخص مرجع یا تعهد مرجع؛ شخص مرجع همان صادرکننده ابزار بدهی است. این شخص می‌تواند شرکت، دولت و یا صادرکننده وام باشد.
5. صرف سوآپ (Swap Premium)؛ پرداخت‌هایی که به‌وسیله خریدار حمایت صورت می‌گیرد، "پایه صرف" نام دارد و پرداخت‌های احتمالی که ممکن است فروشنده حمایت به پرداخت آنها مجبور شود به "پایه حمایت" موسوم است. خریدار و فروشنده در تاریخ معامله بر روی این صرف به توافق می‌رسند و صرف تا پایان مدت قرارداد ثابت می‌ماند.

انواع سوآپ
سوآپ، انواع فراوانی دارد. از بین انواع قراردادهای سوآپ، قراردادهای سوآپ ارز و سوآپ نرخ بهره، مهم‌ترین و پرکاربردترین‌ها است.

سوآپ­های نرخ بهره؛
سواپ نرخ بهره یکی ابزار مهمی برای مدیریت ریسک نرخ بهره به‌شمار می‌آید که برای ولین بار در سال 1982 در ایالات متحده مورد استفاده قرار گرفت. وقتی که تقاضا برای ابزارهای مالی رو به افزایش است، این ابزار می‌تواند برای کاهش ریسک نرخ بهره به‌کار کرفته شود.شایع ترین و رایج ترین نوع سوآپ که اصطلاحا به Plain Vanilla Swaps نامیده می‌شود، برای نرخ بهره دارای مشخصات زیر است:
1. نرخ بهره پرداخت‌هایی که در این معاوضه وجود دارد را مشخص می‌سازد.
2. نوع پرداخت‌های بهره (نرخ ثابت یا متغیّر) را شخص می‌سازد.
3. مقدار "اصل ذهنی"؛ یعنی همان اصل مقداری که بهره بر روی آن پرداخت می‌شود را معلوم می‌کند.
4. دوره زمانی که معوضه برای آن دوره ساخته می‌شود را مشخص می سازد.

یک سوآپ نرخ بهره را بین بانک پس‌انداز "الف" و شرکت مالی "ب" فرض کنید. بانک پس‌انداز الف موافقت می‌کند که یک نرخ ثابت 7% را برای یک میلیون تومان از "اصل فرضی" برای ده سال آینده بپردازد و شرکت مالی ب نیز می‌پذیرد که نرخ اسناد خزانه یک‌ساله را علاوه‌بر یک درصد، برای مبلغ یک میلیون تومان (اصل ذهنی) را برای همان دوره پرداخت نماید. به این ترتیب هر ساله باید بانک پس‌انداز الف، معادل 7% یک میلیون تومان را به شرکت مالی ب پرداخت نماید؛ در حالی‌که شرکت مالی ب نیز باید نرخ اوراق خزانه (T-bill) به‌علاوه 1% یک میلیون تومان را به بانک پس‌انداز الف بپردازد. نرخ ثابت برای قرارداد سوآپ یا سواپ چیست؟ دوره ده ساله: 7% *1000000 و نرخ متغیّر برای دوره ده ساله:T-bill+ 1% * 1000000 خواهد بود.

قراردادهای سوآپ ارز (Currency Swap Contracts)؛
سوآپ ارز عبارت است از پرداخت‌های اصل و فرع مبلغی از‌ یک ارز در برابر پرداخت اصل و فرع در ارز دیگر. قرارداد سوآپ ارزی ‌ایجاب می‌کند که مبالغ اصل (وام) با ارزهای گوناگون تعریف شده باشد؛ که این مبالغ به‌طور معمول در شروع و پایان عمر سوآپ، پرداخت می‌شوند. مبالغ پایه (اصل وام) طوری انتخاب می‌شوند که در صورت پرداخت در زمان شروع و ابتدای قرارداد، معادل و مساوی همدیگر باشند. این برابری براساس نرخ برابری نقدی ارزهای مربوطه در زمان شروع قرارداد است. تحت‌ یک قرارداد‌ یا معامله سوآپ ارز،‌ یکی از طرفین توافق می‌کند تا پرداخت‌های دوره‌ای (ماهانه، سالانه و . ) در‌ یک ارز مشخص، برای‌ یک دوره خاص، داشته باشد؛ تا بدهی طرف دیگر معامله (که از لحاظ ارز عنوان‌شده متحمل شده است)، برطرف شود. در عوض، طرف دوم معامله توافق می‌کند که همین عملیات را در مورد طرف نخست قرارداد پیاده کند. سوآپ ارزی، زمانی امکان‌پذیر است که هریک از جریان‌های پرداختی که سوآپ می‌شوند، ارزش‌ یکسان داشته باشند (بدون در نظر گرفتن اینکه این جریان‌ها به نرخ بهره ثابت‌ یا نوسانی بستگی دارند‌ یا نه؟).
سوآپ ارز انواعی دارد؛ در 1990، معمول‌ترین شکل سوآپ، سوآپ ارز ثابت- ثابت (fixed-for-fixed) بود که به‌صورت سوآپ Plain Vanilla (رایج‌ترین نوع سوآپ) شناخته می‌شد. تحت این سوآپ ارز، گردش نقدینگی سوآپ براساس گردش نقدینگی آتی دو ارز متفاوت است.
یک شکل معمول دیگر از سوآپ، سوآپ ارزی ثابت-شناور (fixed-for-flow) است. تحت این قرارداد،‌ یکی از جریان‌های پرداخت در نرخ ثابت، در‌ یک ارز قرار گرفته، در حالی‌که جریان پرداخت دیگر، براساس نرخ شناور ارز دیگر قرار می‌گیرد.
یکی دیگر از انواع سوآپ، سوآپ ارز شناور-شناور (flow-for-flow) است. در این حالت هر دو طرف جریان پرداختی براساس نرخ‌های شناور ارزهای مورد قرارداد است. بدین معنا که نرخ مورد توافق معامله‌گران عبارت است از نرخ زمان سررسید معامله.
یک نوع دیگر از سوآپ ارز که بسیار شایع و معمول است، سوآپ ارز غیرهمسان (Cross-Currency Swap) است و آن توافقی است برای سوآپ نرخ بهره ثابت در‌ یک ارز، با نرخ بهره متغیر در‌ یک ارز دیگر.

سوآپ با شروع از معامله سلف (Forward-Starting Swap)؛
در این نوع سوآپ، برگه بهادار سلفی، با نرخ امروز سوآپ نرخ بهره یا یک بدهی که در آینده پدید یا فروخته می‌شود، قفل شده و فروخته می‌شود. مؤسسه‌هایی که بخواهند اوراقی را با نرخ بازده ثابت در آینده منتشر کنند، می‌توانند از این نوع سوآپ استفاده کنند.
سوآپ نرخ بازده کل ( Total Return Swap or Total Rate Of Return Swap: TRORS)؛ قراردادی است که در آن، دو طرف معامله، یک دارایی را به‌صورت دارایی پایه یا معیار انتخاب می‌کنند؛ پس از آن قرار می‌گذارند که یکی از طرفین بهره متعلقه به آن دارایی پایه و هر نوع افزایش ارزش آن دارایی یا کاهش ارزش دارایی مربوطه را صاحب ‌شود، در عین حال، طرف مقابل نیز وجوه ثابت یا شناوری را از طرف مقابل دریافت می‌کند؛ که به‌طور معمول هم هیچ‌گونه ارتباطی با دریافتی‌های طرف نخست ندارد.در حقیقت، این نوع سوآپ، به طرف دوم اجازه می‌دهد تا دارایی‌اش را در برابر نوسان‌های ارزش، پوشش دهد و طرف نخست نیز می‌تواند بدون اینکه دارایی را وارد ترازنامه‌اش بکند، از عایدات اقتصادی آن بهره‌مند شود.

دو کارکرد اصلی در استفاده از سوآپ بازده کل مترتب است.
1. کاهش ریسک اعتباری دارایی پایه از راه انتقال بازده کل به خریداران سوآپ؛
2. کاهش ریسک بازار دارایی پایه فروشنده سوآپ از راه جبران زیان کاهش ارزش دارایی پایه به‌وسیله خریدار سوآپ. علاوه‌براین چند منفعت دیگر در استفاده از این نوع به‌جای خرید دارایی پایه برای سرمایه‌گذار مترتب است:
· لازم نیست تا خریدار سوآپ شخصا درباره تأمین مالی خرید دارایی پایه اقدام کند و در عوض مبلغی را به فروشنده سوآپ در ازای دریافت بازده کل ناشی از دارایی پایه می‌پردازد.
· خریدار سوآپ می‌تواند از بهترین اقدام فروشنده سوآپ در تهیه دارایی پایه نفع ببرد.
· خریدار سوآپ در معرض همان میزان خطر اقتصادی ناشی از یک سبد متنوع از دارایی‌ها در یک معامله سوآپ است که در معامله‌های بازار نقدی به‌دست می­آید. به این وسیله سوآپ بازده کل نسبت به بازار نقد، ابزار بسیار مؤثرتری خواهد بود.
· خریدار سوآپ، خرید یک دارایی، همزمان با ریسک اعتباری مثل اوراق قرضه شرکتی در بازار را مشکل می­یابد؛ از سوی دیگر خریدار سوآپ در برابر دریافت بازده کل دارایی پایه در معرض دو ریسک اعتباری یا نکولِ فروشنده سوآپ[10] و ریسک تغییر نرخ سود قرار می­گیرد.

سوآپ دارایی (Equity Swap)؛
در این سوآپ، جریان‌های نقدی آینده بین دو طرف برای مدت مشخصی مبادله می‌شود. یکی از این دسته جریان‌های نقدی، نوعاً بهره‌ای است که بر دارایی پایه (ممکن است مبلغی پول باشد) بار می‌شود. دسته دیگر، جریان‌های نقدی، به عملکرد شاخص سهام در بازار بورس اوراق بهادار مربوط است. به این معنا که یکی از طرفین جریان‌های بهره‌ای دارایی پایه را صاحب می‌شود و طرف دیگر تغییرهای ارزش شاخص بورس اوراق بهادار در مدت زمان مورد توافق را به‌دست می‌آورد.

سوآپ نکول اعتباری (Credit Default Swap: CDS)؛
این سوآپ، پرکاربردترین مشتقه اعتباری است. این قرارداد توافقی است که طی آن، طرف خریدار، اجرتی را به‌صورت دوره‌ای به طرف فروشنده در برابر تعهد وی به پرداخت مبلغ مشخصی در آینده و در صورت بروز حادثه‌ای مورد توافق (مانند نکول)، پرداخت می‌کند. این قرارداد، مانند بیمه است که طی آن، صاحبان دارایی‌ها آنها را در ازای مبلغی به‌صورت دوره‌ای بیمه می‌کنند. تفاوت اصلی بین "سوآپ نکول اعتباری" و "سوآپ نرخ بازده کل" در این است که سوآپ نکول اعتباری از دارایی، در برابر بروز یک اتفاق خاص، محافظت می‌کند؛ در حالی‌که "سوآپ نرخ بازده کل"از دارایی در برابر کاهش ارزش احتمالی آینده آن محافظت می‌کند. به‌عبارت دیگر در حالی‌که CDS به‌صورت ابزار مشتقه اعتباری مطرح است، TRORSهیچ‌گاه به‌صورت یک مشتقه اعتباری مطرح نیست.

سوآپ با سررسید ثابت (Constant Maturity Swap: CMS)؛
سوآپ با سررسید ثابت یا (CMS) یک سوآپ جهت تأمین منابع مالی است که به خریدار آن این امکان را می‌دهد تا بتواند مدت زمان مشخصی را به‌صورت دوره‌ دریافت جریان‌های نقدی در خلال معامله خود مشخص کند. سوآپ با سررسید ثابت در مقابل نقطه‌ای در منحنی تغییرهای قیمت سوآپ، مربوط به یک قیمت اعلام‌شده‌ دوره‌ای، ثابت می‌شود.

سوآپ تفاضلی (Differential Swap)؛
نوعی سوآپ نرخ بهره است؛ که طی آن، نرخ بهره در یک ارز با یک نرخ بهره متغیر در یک ارز خارجی معاوضه می‌شود. برای مثال ممکن است پرداخت‌هایی که براساس نرخ لایبور پوند انگلیس صورت می‌گیرد، با پرداخت‌هایی که براساس نرخ لایبور دلار آمریکا صورت می‌پذیرد، معاوضه شوند (که البته همراه با یک حاشیه سود و زیان خواهد بود).

سوآپشن (Swaption)؛
سوآپشن­ها ابزار جدیدی از ابزارهای‏ مهندسی مالی برای‏ کنترل ریسک نرخ بهره‏ محسوب می‏شوند و در واقع یک نوع‏ حفاظت از نرخ بهره بلندمدت است. به‌عبارت دیگر سوآپشن یک حق اختیار ورود به سوآپ‏ نرخ بهره در بلندمدت است.[14] طرفین قرارداد سوآپ از این قرارداد به‌منظور دوری از ریسک‌های موجود در بازار استفاده می‌کنند.اما گاهی پیش می‌آید که فردی به‌طور قطع نمی‌داند که دارایی وی در معرض ریسک قرار می‌گیرد یا خیر. در چنین مواقعی، وی می‌تواند به حضور در قرارداد "سوآپشن" اقدام کند. در حقیقت این قرارداد به دارنده آن، این امتیاز را می‌دهد تا بتواند اختیار ورود به یک قرارداد سوآپ نرخ بهره را در آینده داشته باشد.

ریسک اعتباری درسوآپ
قراردادهایی همچون سوآپ که در واقع توافق‌نامه‌های خصوصی بین دو شرکت هستند، در معرض "ریسک اعتباری" هستند. به‌طور مثال یک نهاد مالی قراردادهای سوآپ همسان و معادل اما برعکس (مقابل)با دو شرکت منعقد کرده است؛ اگر هیچ‌کدام از طرفین قرارداد پیمان­شکنی نکنند، نهاد مالی به‌صورت کامل پوشش ریسک داده می­شود؛ یعنی کاهش در یک قرارداد همواره با افزایش یک ارزش قرارداد دیگر جبران می­شود؛ اما همواره این احتمال وجود دارد که یکی از مؤسسات طرف قرارداد دچار ورشکستگی شود؛ در این حال، نهاد مالی باید به قرارداد خود با طرف دیگر پایبند باشد.

مقایسه قرادادهای آتی، اختیار معاملات و سوآپ ارزی
1. قراردادهای آتى‌‌ و اختیار معامله ابزارهای مالی، به‌نسبت کوتاه‌مدت بوده و در سررسیدهای کوتاه‌مدت کاربرد دارند. چنین ابزارهایی برای سررسیدهای حداکثر تا‌ یک سال می‌توانند کارآیی داشته باشند و با توجه به قیمت تمام‌شده آن (ارزش قرارداد)، مثمر ثمر بوده و ریسک را پوشش می‌دهد.اما سوآپ (قراردادهای سوآپ)، به‌راحتی و با قیمت مناسب (Cost-Effective)، شرکت‌ یا مؤسسه مالی‌ یا صندوق سرمایه‌گذاری‌ای که با ریسک وام‌ یا سرمایه‌گذاری (نوسان در نرخ) روبه‌رو است را در درازمدت پوشش می‌دهد.
2. تفاوت دیگر بین قراردادها این است که قراردادهای سوآپ در اصطلاح به قرارداهای (Over The Counter: OTC) معروف هستند؛ یعنی قراردادهایی که خارج از بورس مورد معامله قرار می‌گیرند و ضوابط و مقررات استاندارد بورس بر آنها حاکم نیست. ضمن اینکه در قراردادهای سوآپ افزون بر وجود پیش‌فرض مبادله اصل مبلغ قرارداد در تاریخ سررسید، جریان‌های نقدی حاصل از بهره‌های ارزهای مورد معامله در خلال مدت قرارداد نیز در تاریخ‌های مورد توافقی باهم مبادله می‌شوند. در معامله‌های آتى‌‌ و اختیارات ارزی مبادله اصل مبالغ معامله در سررسید انجام می‌شود. در قراردادهای آتى،‌‌ مبلغی به‌عنوان "حساب ودیعه" و در قراردادهای اختیارات، مبلغی به‌عنوان "قیمت حق خرید" یا "قیمت حق فروش" مطرح است؛ که این مبالغ، غیر از قیمت دارایی پایه است که در سررسید مبادله می‌شود. از طرفی برای شرکتی که می‌خواهد خود را در برابر ریسک نرخ برابری ارز خارجی پوشش دهد، استفاده از قراردادهای اختیار معامله ارزها، در مقایسه با قراردادهای آتى‌‌، گزینه‌‌ی مطلوب‌تری است.
3. پیمان آتی منجر به معاوضه جریانات نقدی فقط در یک تاریخ یکسان می‌شود؛ ولی قراردادهای سوآپ، عموما به معاوضه جریان نقدی در چندین زمان مختلف در آینده می‌انجامد.

? What is SWAP

The operation of the rollover of the position which is called Swap has been created for this purpose. The basis of this operation is that you need to "close" the order and reopen it at the close price. At the same time, funds that are equal to the swap size are deducted from or added to your account. The swap size depends on the interest rates of the Central Banks and the range of other factors. Because the interest rate is set by the Central Bank of each country, this leads to a situation wherein the difference between the interest rates of various currencies may be quite considerable. The calculation of the swap rate is carried out in the view of this difference

بیمه البرز کد:7215 نمایندگی عالی خانی

آنچه امروز به‌عنوان معاوضه در معاملات نفتی رایج است این است که دولت‌ها یا شرکت‌های تولیدکننده نفت به‌منظور اجتناب از هزینه‌های گزاف حمل‌ونقل و انتقالات طولانی و ریسک‌ها و خطرات ناشی از آن با توجه به موقعیت جغرافیایی یکدیگر مبادرت به انعقاد قرارداد معاوضه‌ای می‌کنند که بر مبنای آن هرکدام نفت مورد نظر را به نزدیک‌ترین محل مصرف انتقال دهد.

قراردادهای معاوضه یا سوآپ، از پرکاربردترین و مهم‌ترین قراردادهای تجاری است. به طور کلی، در قراردادهای معاوضه، دو جریان ثابت و شناور با یکدیگر مبادله می‌شود.

مبنای این گونه قراردادها می‌تواند نرخ بهره، ارز یا کالا باشد. قراردادهای معاوضه، اهمیت اقتصادی و مالی بسیار زیادی در صنعت نفت و گاز دارند.

قراردادهای معاوضه نفتی جزو قراردادهای معاوضه کالا محسوب می‌شوند. این نوع قراردادها، اهمیت بسیار زیادی برای کشورهای دارای موقعیت سوق‌الجیشی همانند ایران دارند.

این نوع قراردادها اهمیت فراوانی برای فعالان این حوزه دارد، به نحوی که با توسل به آنها، به مدیریت هزینه‌های خود می‌پردازند و با استفاده از مزیت نسبی، در صرف هزینه‌ها صرفه‌جویی می‌کنند (‌با توجه به شرایط داخلی کشورها).

این نوع قراردادها طیف بسیار گسترده‌ای را شامل می‌شوند.

۱- قراردادهای معاوضه نرخ بهره

۳- معاوضه کالا که قراردادهای معاوضه نفتی از سنخ قراردادهای معاوضه کالاست

به عبارت بهتر رایج‌ترین نوع قراردادهای معاوضه کالا، قرارداد معاوضه نفتی است که در کشور ما نیز دارای جایگاه ویژه‌ای است که به وسیله آن می‌توان از موقعیت مطلوب سوق‌الجیشی کشور استفاده کرد. علاوه بر بهره‌مندی از مزایای درآمدزایی اینگونه قراردادها، ‌قراردادهای معاوضه نفتی وسیله‌ای موثر برای مقابله با تحریم‌های وضع‌شده علیه نفت ایران محسوب می‌شده است‌.

درباره قراردادهای معاوضه نفتی چند مسئله قابل طرح است. نخست این که، مکانیزم قراردادهای معاوضه نفتی و سازوکارهای آن به چه نحوی است، و عمده تفاوت آن با دیگر قراردادهای معاوضه به‌طور عام و قراردادهای معاوضه کالا به نحو خاص چیست؟ از سویی دیگر، این نوع قراردادها چه اهمیتی برای کشور دارند و آیا جایگاه قانونی مناسبی برای آنها پیش‌بینی شده است؟

در کنار این مسائل، ماهیت حقوقی این‌گونه قراردادها نیز موضوع بسیار مهمی است که بر نحوه تفسیر این‌گونه قراردادها و احکام حاکم بر آن تاثیرگذار است. مباحث مذکور از مسائل مطرح‌شده در این مقاله است .

به معنی معاوضه است و با عناوینی مثل: تعویض (‌تاخت) نیز ذکر شده است. سوآپ در لغت به معنی وضعیتی است که در آن شما چیزی را به کسی می‌دهید و در مقابل چیز دیگری را دریافت می‌کنید و مترادف با واژه مبادله است.

در تعریف حقوقی آن نیز آمده است که قرارداد کالایی با قیمت ثابت با قراردادی با قیمت شناور تعویض یا یک کالا با کالای دیگر مبادله می‌شود که معمولا با تسلیم نقدی یا فیزیکی صورت می‌گیرد.

است بین دو شرکت برای معاوضات جریان‌های نقدی در‌ آینده، با دو نوع پرداخت متفاوت از بدهی یا دارایی‌ها. معمولا محاسبه جریانات نقدی شامل ارزش‌های آتی یک یا چند متغیر بازار می‌شود.

انواع قراردادهای معاوضه

۱- قرارداد معاوضه نرخ بهره

۲- قرارداد معاوضه ارز

۳- قرارداد معاوضه کالا.
متداول‌ترین نوع معاوضه، معاوضه نرخ بهره است، به طوری که یک شرکت توافق می‌کند، جریان‌های نقدی با بهره ثابت از پیش‌تعیین‌شده را در سال چند‌بار تمدید کنند، اما در مقابل بهره‌هایی با نرخ بهره شناور و متغیر را در مدت زمان یک سال دریافت می‌کند، حتی اگر شرکت وام‌گیرنده بخواهد قبل از موعد سررسید پرداخت کند باید وام اصلی را با نرخ شناور یکساله از‌قبل‌توافق‌شده یک جا بپردازد (تخفیفی در کار نخواهد بود).

قرارداد معاوضه‌ ارز

است از قراردادی دو طرفه برای مبادله دو ارز متفاوت. معاوضه نرخ ارز با نام معاوضه همسان ارز نیز تعریف شده ‌است؛ بدین‌صورت که دو طرف ارز رایج کشورهای خود را با یک ارز مشخص مثلا دلار یا یورو مقایسه کرده و در صورت محاسبه با سنجش یک نرخ ارزی به پرداخت مابه‌التفاوت نقدی آن اقدام می‌کنند.

قرار‌داد معاوضه کالا

این نوع قرارداد، پرداخت‌ها مبتنی بر قیمت کالای مورد نظر است همانند قرار‌داد آتی، تولید‌کننده می‌تواند قیمتی را که کالا با آن فروخته خواهد شد تضمین کند و مصرف‌کننده می‌تواند قیمت قابل پرداخت را ثابت کند.

قرار‌داد معاوضه کالا در کالاهایی از قبیل نفت،‌ محصولات پتروشیمی، انرژی‌، فلزات و فلزات گرانبها مرسوم است و بیشترین حجم استفاده آن مربوط به شرکت‌های نفت و پالایشگاه‌ها یا شرکت‌های تولیدی محصولات پتروشیمی است.

دو نوع قرارداد معاوضه کالا مرسوم است:

۱- مبادله نرخ ثابت قرار‌داد و نرخ شناور شاخص قیمت یک کالای خاص

۲- مبادله دو نوع جریان نقدی،‌ یکی براساس شاخص قیمت نوع خاصی از کالا و دیگری جریان نقدی ناشی از یکی از دارایی‌های بازار پول.

اما نکته‌ای که باید بدان توجه کنیم این است که تعریف و ساز‌و‌کار قراردادهای معاوضه نفت بستگی تمام به موقعیت نفت طرف تولید‌کننده دارد،‌ گاهی یک طرف قرارداد معاوضه نفت،‌ تولید‌کننده است و طرف دیگر مصرف‌کننده، در این صورت قرارداد تعویض نفت چنین تعریف می‌شود که به موجب آن خریدار یا مصرف‌کننده متعهد می‌شود که به پرداخت یک نرخ ثابت در یک دوره زمانی مشخص، برای مقدار مشخصی از کالای مورد نظر (نفت)

به‌عنوان مثال شرکتی که در سال ۱۰۰۰۰ بشکه نفت مصرف‌ می‌کند می‌تواند موافقت کند تا ۱۰ سال آتی هرسال دو میلیون دلار بپردازد و در عوض ۰۰۰/۱۰۰×S= دریافت کند. S قیمت بازار هر بشکه نفت در حال حاضر است.

در نتیجه با این توافقنامه، هزینه هر بشکه مصرفی شرکت ۲۰ دلار تثبیت خواهد شد. یک تولید‌کننده نفت ممکن است عکس این مبادله را توافق کند.

بدین‌وسیله، قیمت هر بشکه نفت برای وی ۲۰ دلار تثبیت می‌شود. یعنی نرخ هر بشکه نفت هرچقدر در بازار نوسان کند این رقم ۲۰ دلار که خیلی نیز کم است اما دائمی و ثابت است و تنها مزیت آن این است که دولت کشور تولیدکننده براساس این نرخ حداقل‌های بودجه کشور را طراحی می‌کند و مانند یک درآمد ثابت به آن تکیه می‌کند.

اما آنچه امروز به‌عنوان معاوضه در معاملات نفتی رایج است این است که دولت‌ها یا شرکت‌های تولیدکننده نفت به‌منظور اجتناب از هزینه‌های گزاف حمل‌ونقل و انتقالات طولانی و ریسک‌ها و خطرات ناشی از آن با توجه به موقعیت جغرافیایی یکدیگر مبادرت به انعقاد قرارداد معاوضه‌ای می‌کنند که بر مبنای آن هرکدام نفت مورد نظر را به نزدیک‌ترین محل مصرف انتقال دهد.

فرض کنید کشور اندونزی متعهد به تحویل نفت به کشور آلمان است و از سوی دیگر کشور انگلستان نیز باید مقدار مشخصی نفت تحویل استرالیا دهد.

در این خصوص، کشور اندونزی و انگلستان می‌توانند با انعقاد یک قرارداد معاوضه نفتی در هزینه‌های حمل‌ونقل صرفه‌جویی کنند و بر این اساس، انگلستان نفت مورد نظر را به آلمان تحویل دهد و اندونزی نیز مقدار مشخصی نفت به استرالیا تحویل دهد.

مکانیزم قراردادهای نفتی منعقده در ایران نیز بدین‌صورت است که شرکت ملی نفت، نفت یا گاز را در یک مرز کشور از همسایگان خریداری می‌کند و در مرز دیگر به افراد مورد نظر فروشنده تحویل می‌دهد و در این میان مبلغی نیز به‌عنوان حق معاوضه به کشور تولیدکننده نیز پرداخت می‌شود.

این‌گونه قراردادها از ماده و تبصره‌های بسیاری برخوردارند و در هر فصلی یک‌سری مفاد به این توافق‌ها اضافه می‌شود. ما نکته کلیدی این است که در حال حاضر داشتن شرکت ملی نفت ایران برای ملت ایران سودمند نیست و باید از حالت ملی به حالت شرکت بین‌المللی و خصوصی نفت تبدیل شود تا هر ایرانی به جای دریافت مبلغ ناچیز یارانه یکی از سهام‌داران این بخش خصوصی شود و سود سهام نقدی دریافت کند و یا اگر قرار است سود سهام صرف عمران و آبادی کشور شود با یک نرخ ثابت و مشخص و شفاف و با ارائه سند چشم‌انداز و کارنامه تغییر و پیشرفت واضح باشد.

نکته قابل دیگر این که درست است که در توافق معاوضات نفتی یک نرخ ثابت پایه برای چند سال آینده خرید‌و‌فروش نفتی انجام می‌شود و مثلا نرخ شبکه‌ای ۲۰دلار برای ۱۰ سال آینده! اما همیشه باید به آخر شاهنامه و به این توجه کرد که مابه‌التفاوت نرخ پایه تا نرخ متغیر و اصلی در چه زمانی باید محاسبه شود، آیا این نرخ مابه‌التفاوت حق‌العمل دلالان نفتی است یا در محاسبات کشورهای طرفین تا ابد باقی می‌ماند و روز محاسبه‌ای فرا نمی‌رسد؟

صدور انواع بیمه نامه ها
خودرو:شخص ثالث؛بدنه
آتش سوزی،سیل،زلزله
عمر و سرمایه گذاری
مسئولیت و مهندسی
آدرس دفتر:فردیس:شهرک ارم بلوار ارم،نبش خ لاله غربی ساختمان اداری تجاری، جنب شیرینی سرای پرنسس واحد ۲
09122485876
09394661676
02634029712

سواپ چیست - چرخش

سواپ در فارکس یعنی چه؟ سواپ به زبان ساده به معنای (rollover فارکس) هزینه یا سود برای نگه داشتن پوزیشن های معاملاتی یک شبه تا روز معاملاتی بعدی فارکس است.

سواپ چیست و کارگزاری چطور نرخ سواپ را محاسبه می کند؟ کارگزار بسته به اختلاف نرخ بهره بین دو ارز موجود در معامله و بسته به جهت و حجم آن، مبلغ کارمزد مشخصی دریافت می کند یا می پردازد.

نرخ سواپ فارکس

عملیات سوآپ فارکس در سطح «بسیار بالای» بازار ارز که در بازار بین بانکی (Interbank market) است، رخ می دهد و سپس سطح آن پایین می آید و روی تمام سطوح سلسله مراتبش تاثیر قرارداد سوآپ یا سواپ چیست؟ می گذارد.

هنگام انجام یک معامله به منظور خرید/فروش یک ارز، طرفین خود را به پرداخت های نهایی در روز متعهد می دانند که تاریخ ارزش (Value Date) نامیده می شود. حجم متناظر ارزهای مورد معامله در بازار بین بانکی با نرخ سود سپرده و اعتبار جاری وام داده می شود.

سود حاصل از وام و هزینه های استقراض به مشتری منتقل می شود:

• - پوزیشن معاملاتی یا به صورت خودکار در یک تاریخ جدید، تنظیم شده برای مبادله، قیمت و تاریخ ارزش جدید دوباره باز می شود.
• - یا پوزیشن معاملاتی با قیمت قبلی باقی می ماند، اما سوآپ در فارکس به حساب مشتری واریز یا از حساب مشتری کسر می شود.

هزینه رول اور (rollover) یا به عبارت دقیق تر، حجم و علامت آن، به تفاوت نرخ بهره بین دو ارز معامله بستگی دارد. به طور معمول، نرخ سپرده و اعتبار مربوط به یک ارز متفاوت است. به همین دلیل است که هزینه‌های چرخش پوزیشن های لانگ و شورت روی یک جفت ارز متفاوت است. (نرخ اعتبار یا credit rate معمولا بالاتر است). به همین دلیل است که هزینه های تمدید معاملات خرید (پوزیشن های لانگ) و معاملات فروش (پوزیشن های شورت) روی جفت ارزهای یکسان، متفاوت هستند.

چه زمانی Rollover (تمدید به روز بعد) به نفع یک معامله گر است؟

از دیدگاه مشتری، هرچه نرخ ارز خریداری شده بالاتر باشد و نرخ ارز فروخته شده پایین تر رول اور (انتقال به روز بعد) معامله منفعت بیشتری خواهد داشت. اگر نرخ بهره ارز خریداری‌ شده، بالاتر از نرخ قابل‌ اجرا برای ارز فروخته‌ شده باشد، نرخ سواپ (swap rate) به حساب مشتری واریز می‌شود. در غیر این صورت نرخ سوآپ از حساب مشتری کسر می شود.

نکاتی که باید مورد توجه قرار بگیرند

تا الان متوجه شدید سواپ در فارکس به چه معناست. واضح است که شرایط سوآپی که شرکت های مختلف ارائه می دهند ممکن است بسیار با یکدیگر متفاوت باشند؛ به طوری که گاهی هزینه رول اور (تمدید) پوزیشن معاملاتی روی یک جفت ارز یکسان، کاملاً متفاوت است. سوال در اینجا این است که یک شرکت در محاسبه سواپ چقدر با نرخ های جاری بازار بین بانکی در محاسبه سوآپ قرارداد سوآپ یا سواپ چیست؟ فارکس فاصله گرفته است.

نرخ سواپ شبانه یا نرخ بهره شبانه

نرخ بهره شبانه چیست؟ از آنجایی که پوزیشن معاملاتی به یک روز بعد رول اور (تمدید) شده است این نرخ های شبانه هستند که وضعیت کنونی در بازار پول را بازتاب می دهند و مطلوب ترین شرایط سوآپ برای مشتری را فراهم می کنند. هرچند، اگر یک شرکت از سطوح بالاتر سلسله مراتب بازار دور باشد، هزینه تمدید برای مشتریان بدتر خواهد بود، فقط به این دلیل که هر سطح جدید از سلسله مراتب بهره خودش را به هزینه های تمدید (rollover costs) اضافه می کند. به همین دلیل است که نرخ های سواپ فارکسممکن است تفاوت قابل توجهی با نرخ های بین بانکی داشته باشند

سایر شرکت هایی که خدمات معامله یا ترید ارائه می دهند، اغلب سودشان را هنگام محاسبه سوآپ ها به عنوان یک درصد ثابت درنظر می گیرند که در نتیجه شرایط بدتری برای مشتریان شان ایجاد می کنند. میزان «کمیسیون» یا کارمزد اضافی در شرکت های مختلف ممکن است بسیار قابل ملاحظه باشد.

هنگام مطالعه در مورد شرایط عملیات سوآپ، لازم است به اختلاف بین سواپ ها برای معاملات خرید و فروش (پوزیشن های لانگ و شورت) نیز توجه شود. هرچه این اختلاف بیشتر باشد، هنگام محاسبه بهره بیشتری توسط یک شرکت اضافه می شود، زیرا اسپرد بین نرخ های اعتبار و سپرده شبانه، معمولاً در بازار بین بانکی پایین است بخصوص برای ارزهای نقدشونده.

چه موقع شرایط سواپ اهمیت پیدا می کند

سوآپ چیست؟ عملیات سوآپ روزی یکبار اجرا می شود، به همین دلیل شرایط رول اور (تمدید) برای کسانی اهمیت پیدا می کند که پوزیشن های معاملاتی شان را برای یک دوره زمانی قابل ملاحظه باز نگه می دارند و اصولاً به نوسانات قیمتی در طول روز توجه ندارند، بلکه توجه شان بیشتر معطوف به حرکات ممتد است. منظور مشتریانی است که پوزیشن های معاملاتی استراتژیک باز می کنند و بر اساس تغییرات بنیادی (فاندامنتال) در بازار، درون روند معامله می کنند.

علاوه بر اینکه شرایط سوآپ مطلوب، اهمیت فوق العاده ای برای مشتریانی دارد که از استراتژی های معامله انتقالی (Carry Trade) استفاده می کنند. این استراتژی ها کاملاً بر مبنای اختلاف نرخ بهره بین ارزها بنیان نهاده شده اند که در آنها یک ارز با نرخ پایین تر وام گرفته می شود و یک ارز با نرخ بالاتر سپرده گذارده می شود.

یک مثال دیگر از اهمیت مفهوم سواپ در فارکس «بین بانکی» برای مشتری، به هِجینگ (معاملۀ تامینی) در حالت قفل (lock mode hedging) مربوط می شود. فرض کنید که یک مشتری یک پوزیشن معاملاتی باز کرده و انتظار دارد که حرکت خاصی در بازار رخ دهد، اما هنوز شروع نشده است. مشتری ممکن است بخواهد با باز کردن یک معاملۀ دیگر در جهت مخالف (بدون بستن معامله اول) معامله اش را ایمن (هِج) کند. در این صورت اسپرد کم بین نرخ ها که توسط سوآپ «بین بانکی» تضمین شده است، هزینه حفظ چنین پوزیشن های معاملاتی را کاهش خواهد داد.

Bankiha.ir مجله بانکی ها

سوآپ در لغت به معنای معامله پایاپای ( ارز ) معاوضه ، عوض کردن ، مبادله ، بیرون کردن ، جانشین کردن و اخراج کردن آمده و در اصطلاح ، توافقی بین دو شرکت برای معاوضه جریان نقدی در آینده ( با دو نوع پرداخت متفاوت از بدهی یا دارایی ) است . قرارداد فوق تاریخ پرداخت و چگونگی محاسبه جریانات نقدی را که باید پرداخت شود مشخص می کند . معمولاً محاسبه جریانات نقدی شامل ارزش های آتی یک یا چند متغیر بازار است . اولین قراردادهای سوآپ در اوایل دهه 1980 منعقد شدند . از آن زمان تاکنون بازار سوآپ رشد چشم گیری داشته است . در حال حاضر اکثر قراردادهای مشتقات خارج از بورس به صورت سوآپ انجام می شود .

1. دارایی پایه ؛ موضوع قرارداد است و هدف از قرارداد ، انتقال ریسک اعتباری در معرض آن است . بطور معمول ، دارایی پایه یکی از اقلام زیر است :

2. فروشنده سوآپ Swap Seller )) ؛ طرف قراردادی که نرخ شناوری را دریافت و بازده کل را به طرف دیگر قرارداد پرداخت می کند . به فروشنده سوآپ ، خریدار حمایت نیز گفته می شود .

3. خریدار سوآپ ( Swap Buyer ) ؛ طرف قراردادی که با پرداخت نرخ شناور و دریافت بازده کل موافقت می کند ، به خریدار سوآپ فروشنده حمایت یا سرمایه گذار نیز گفته می شود .

4. شخص مرجع یا تعهد مرجع : شخص مرجع همان صادر کننده ابزار بدهی است . این شخص می تواند شرکت ، دولت و یا صادر کننده وام باشد .

5. صرف سوآپ ( Swap Premium)؛پرداخت هایی که به وسیله خریدار حمایت صورت می گیرد ، "پایه صرف" موسوم است . خریدار و فروشنده در تاریخ معامله برروی این صرف به توافق می رسند و صرف تا پایان مدت قرارداد ثابت می ماند .

سوآپ انواع فراوانی دارد . از بین انواع قراردادهای سوآپ ، قراردادهای سوآپ ارز و سوآپ نرخ بهره ، مهمترین و پرکاربردترین‌ها است .

1) سوآپ‌های نرخ بهره ، سوآپ نرخ بهره یکی از ابزارهای مهم برای مدیریت ریسک نرخ بهره به شمار می آید که برای اولین بار در سال 1982 در ایالت متحده مورد استفاده قرار گرفت . وقتی که تقاضا برای ابزارهای مالی رو به افزایش است ، این ابزار می تواند برای کاهش ریسک نرخ بهره به کار گرفته شود . شایع ترین نوع سوآپ که اصطلاحاً به Plain Vanilla Swaps نامیده می شود ، برای نرخ بهره برداری مشخصات زیر است ؛

شکل زیر یک سوآپ نرخ بهره را بین بانک پس انداز "الف " و شرکت مالی " ب " نشان می دهد . بانک پس انداز الف موافقت می کند که یک نرخ ثابت 7% را برای یک میلیون تومان از " اصل فرضی " برای ده سال آینده بپردازد و شرکت مالی ب نیز می پذیرد که نرخ اسناد خزانه یکساله را علاوه بر یک درصد ، برای مبلغ یک میلیون تومان ( اصل ذهنی ) را برای همان دوره پرداخت نماید . به این ترتیب هر ساله باید بانک پس انداز الف ، معادل 7% یک میلیون تومان را یه شرکت مالی ب نماید ، در حالی که شرکت مالی ب نیز باید نرخ اوراق خزانه (T-bill) بعلاوه یک میلیون تومان را به بانک پس انداز الف بپردازد . نرخ ثابت برای دوره ده ساله : 7%x 1000000 و نرخ متغیر برای دوره ده ساله (T-bill + 1%x1000000) خواهد بود .

2) قراردادهای سوآپ ارز ( Currency Swap Contracts ) ؛ سوآپ ارز عبارت است از پرداخت های اصل و فرع مبلغی از یک ارز در برابر پرداخت اصل و فرع در ارز دیگر . قرارداد سوآپ ارزی ایجاب می کند که مبالغ اصل ( وام ) با ارزهای گوناگون تعریف شده باشد ، که این مبالغ بطور معمول در شروع و پایان عمر سوآپ ، پرداخت می شوند . مبالغ پایه ( اصل وام ) طوری انتخاب می شوند که در صورت پرداخت در زمان شروع و ابتدای قرارداد ، معادل و مساوی همدیگر باشند . این برابری براساس نرخ برابری نقدی ارزهای مربوطه در زمان شروع قراداد است .

تحت یک قرارداد یا معامله سوآپ ارز ، یکی از طرفین طرفین توافق می کند تا پرداخت های دوره ای (ماهانه ،سالانه و . ) در یک ارز مشخص ، برای یک دوره خاص داشته باشد تا بدهی طرف دیگر معامله ( که از لحاظ ارز عنوان شده متحمل شده است ) ، برطرف شود . در عوض ، طرف دوم معامله توافق میکند که همین عملیات را در مورد طرف نخست قرارداد پیاده کند . سوآپ ارزی ، زمانی امکان پذیر است که هریک از جریان های پرداختی که سوآپ می شوند ارزش یکسان داشته باشند ( بدون در نظر گرفتن اینکه این جریان ها به نرخ بهره ثابت یا نوسانی بستگی دارندیا نه ؟ )

سوآپ ارز انواعی دارد ، در سال 1990 معمولترین شکل سوآپ ، سوآپ ارز ثابت ، Fixed for Fixed بود که بصورت سوآپ Plain Vailla رایجترین نوع سوآپ شناخته می شد . تحت این سوآپ ارز گردش نقدینگی سوآپ براساس گردش نقدینگی آتی دو ارز متفاوت است .

یک شکل معمول دیگر از سوآپ ، سوآپ ارز شناور - شناور Flow for Flow است . در این حالت هر دو طرف جریان پرداختی براساس نرخ های شناور ارزهای مورد قرارداد است . بدین معنا که نرخ مورد توافق معامله گران عبارت است از نرخ زمان سررسید معامله .

یک نوع دیگر از سوآپ ارز که بسیار شایع و معمول است ، سوآپ ارز غیرهمسان Cross Currency Swap است و آن توافقی است برای سوآپ نرخ بهره ثابت در یک ارز ، با نرخ بهره متغییر در یک ارز دیگر .

سوآپ با شروع از معامله سلف Forward Starting Swap در این نوع سوآپ برگه بهادار سلفی ، با نرخ امروز سوآپ نرخ بهره یا یک بدهی که در آینده پدید یا فروخته می شود ، قفل شده و فروخته می شود . موسسه هایی که بخواهند اوراقی را با نرخ ثابت در آینده منتشر کنند ، می توانند از این نوع سوآپ استفاده کنند .

سوآپ نرخ بازده کل Total Return Swap or Total Rate Of Return Swap : TRORS ؛ قراردادی است که در آن دو طرف معامله یک دارایی را بصورت دارایی پایه یا معیار انتخاب می کنند ، پس از آن قرار می گذارند که یکی از طرفین بهره متعلقه به آن دارایی پایه و هر نوع افزایش ارزش آن دارایی یا کاهش ارزش دارایی مربوطه را صاحب شود ، در عین حال ، طرف مقابل نیز وجوه ثابت یا شناوری را از طرف مقابل دریافت می کند که بطور معمول هم هیچگونه ارتباطی با دریافتی های نخست ندارد . در حقیقت این نوع سوآپ به طرف دوم اجاره می دهد تا دارایی اش را در برابر نوسان های ارزش ، پوشش دهد و طرف نخست نیز می تواند بدون اینکه دارایی را وارد ترازنامه اس بکند ، از عایدات اقتصادی آن بهره مند شود .

2.کاهش ریسک بازار دارای پایه فروشنده سوآپ از راه جبران زیان کاهش ارزش دارایی پایه به وسیله خریدار سوآپ .

. لازم نیست تا خریدار سوآپ شخصاً درباره تامین مالی خرید دارایی پایه اقدام کند و در عوض مبلغی را به فروشنده سوآپ در ازای دریافت بازده کل ناشی از دارایی پایه می پردازد .

. خریدار سوآپ در معرض همان میزان خطر اقتصادی ناشی از یک سبد متنوع از دارایی ها در یک معامله سوآپ است که در معامله های بازار نقدی بدست می آید . به این وسیله سوآپ بازده کل نسبت به بازار نقد ابزار بسیارموثرتری خواهد بود .

خریدار سوآپ خرید یک دارایی همزمان با ریسک اعتباری مثل اوراق قرضه شرکتی در بازار را مشکل می یابد ، از سوی دیگر خریدار سوآپ در برابر دریافت بازده کل دارایی پایه در معرض دو ریسک اعتباری یا نکول فروشنده سوآپ ریسک و ریسک تغییر نرخ سود قرار می گیرد .

سوآپ دارایی (Equity Swap ) : در این سوآپ جریان های نقدی آینده بین دو طرف برای مدت مشخصی مبادله می شود . یکی از این دسته جریان های نقدی ، نوعاً بهره ای است که بر دارایی پایه ( ممکن است مبلغی پول باشد ) بار می شود . دسته دیگر جریان‌های نقدی به عملکرد شاخص سهام در بازار بورس اوراق بهادار مربوط است . به این معنا که یکی از طرفین جریان های بهره ای دارایی پایه را صاحب می شود و طرف دیگر تغییرهای ارزش شاخص بورس اوراق بهادار در مدت زمان مورد توافق را بدست می آورد .

سوآپ نکول اعتباری (Credit Default Swap :CDS): این سوآپ پرکاربردترین مشتقه اعتباری است . این قرارداد توافقی است که طی آن طرف خریدار اجرتی را بصورت دوره ای ب طرف فروشنده در برابر تعهد وی به پرداخت مبلغ مشخصی در آینده و در صورت بروز حادیه ای مورد توافق پرداخت میکند . این قرارداد مانند بیمه است که طی آن صاحبان دارایی ها آنها را در ازای مبلغی بصورت دوره ای بیمه می کنند . تفائت اصلب بین " سوآپ نکول اعتباری " و " سوآپ نرخ بازده کل " در این است که سوآپ نکول اعتباری از دارایی در برابر بروز یک اتفاق خاص محافظت می کند درحالیکه سوآپ نرخ بازده کل از دارایی در برابر کاهش ارزش احتمالی آینده ان محافظت می کند . به عبارت دیگر در حالیکه CDS بصورت ابزار مشتقه اعتباری مطرح است ، TRORS هیچگاه بصورت یک مشتقه اعتباری مطرح نیست .

سوآپ با سررسید ثابت Constant Maturity Swap :CMS) : سوآپ با سررسید ثابت یک سوآپ جهت تامین منابع مالی است که به خریدران آن این امکان را می دهد تا بتواند مدت زمان مشخصی را بصورت دوره دریافت جریان های نقدی در خلال معامله خود مشخص کند. سوآپ با سررسید ثابت در مقابل نقطه ای در منحنی تغییرهای قیمت سوآپ مربوط به یک قیمت اعلام شده دوره ای ثابت می شود .

سوآپ تفاضلی (Differential Swap) : نوعی سوآپ نرخ بهره است که طی ان نرخ بهره در یک ارز با یک نرخ بهره متغیر در یک ارز خارجی معاوضه می شود .

سوآپشن (Swaption): سوآپشن ها ابزار جدیدی از ابزارهای مهندسی مالی برای کنترل ریسک نرخ بهره محسوب می شوند و در واقع یک نوع حفاظت از نرخ بهره بلند مدت است .

ریسک اعتباری در سوآپ : قراردادهایی همچون سوآپ که در واقع توافق نامه های خصوصی بین شرکت هستند در معرض ریسک اعتباری هستند .

1. قراردادهای آتی و اختیار معامله ابزارهای مالی به نسبت کوتاه مدت بوده و در سررسیدهای کوتاه مدت کاربرد دارند . چنین ابزارهایی برای سررسیدهای حداکثر تا یک سال می توانند کارآیی داشته باشند و با توجه به قیمت تمام شده آن ( ارزش قرارداد ) مثمر ثمر بودهو ریسک را پوشش می‌دهد. اما سوآپ ( قراردادهای سوآپ ) براحتی و با قیمت مناسب (Cost-Effective) شرت یا موسسه مالی یا صندوق سرمایه گذاری که با ریسک وام یا سرمایه گذاری روبه رو است را در درازمدت پوشش می‌دهد .

2. تفاوت دیگر بین قراردادها این است که قراردادهای سوآپ در اصطلاح به قراردادهای (Over the Counter : OTC) معروف هستند ، یعنی قراردادهایی که خارج از بورس مورد معامله قرار می گیرند و ضوابط و مقررات استاندارد بورس بر آنها حاکم نیست . ضمن اینکه در قراردادهای سوآپ افزون بر وجود پیش فرض مبادله اصل مبلغ قرارداد در تاریخ سررسید ، جریان های نقدی حاصل از بهره های ارزهای مورد معامله در سررسید انجام می شود . در قراردادهای آتی مبلغی بعنوان حساب ودیعه و در قراردادهای اختیارات مبلغی بعنوان قیمت حق خرید یا قیمت حق فروش مطرح است که این مبالغ غیر از قیمت دارایی پایه است که در سررسید مبادله می شود . از طرفی برای شرکتی که می خواهد خود را در برابر ریسک نرخ برابری ارز خارجی پوشش دهد ، استفاده از قراردادهای اختیار معامله ارزها ، در مقایسه با قراردادهای آتی ، گزینه ممطلوبتری است .

3. پیمان آتی منجر به معاوضه جریانات نقدی فقط در یک تاریخ یکسان می شود ، ولی قراردادهای سوآپ عموماً به معاوضه جریان نقدی در چنین زمان مختلف در آینده می انجامد .

دوسر سود سوآپ گاز از ترکمنستان

یکشنبه، هفتم آذرماه، رؤسای جمهوری ایران و جمهوری آذربایجان در ترکمنستان و در حاشیه نشست سران کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو)، قرارداد سه‌جانبه سوآپ گاز از ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از خاک ایران را امضا کردند. از آن روز، نقد و بررسی‌ها در این باره آغاز شد. در مقابل خیل عظیمی از کارشناسان که این قرارداد را یک حرکت مثبت و از چندین منظر دارای مزیت بر می‌شمرند، برخی نیز به نقد این قرارداد پرداختند. برای مثال گفته شد که «حق سوآپ ایران از این نیم‌ درصد ترانزیت گاز، آن‌قدر ناچیز است که بعید است نقش چندانی در تأمین گاز پنج استان شمالی کشور هم داشته باشد.» یا در موردی دیگر، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران عنوان کرد که «سود ایران از قرارداد سوآپ گازی با ترکمنستان و جمهوری آذربایجان ۵ درصد است.» که البته هر دو مورد از سوی وزارت نفت رد شده است، اما این قرارداد برای کشور از چه نظر اهمیت دارد و چرا باید آن را یک نقطه مثبت در روابط بین‌المللی انرژی کشور به‌شمار آورد؟ توضیحات سیدغلامحسین حسن‌تاش، کارشناس ارشد انرژی را در ادامه بخوانید.

ارزیابی شما از امضای این قرارداد سه‌جانبه سوآپ گاز بین ایران، جمهوری آذربایجان و ترکمنستان چیست؟

استفاده از پهنه کشور برای سوآپ، ترانزیت و تسهیل حمل‌ونقل کشورهای همسایه هم از نظر اقتصادی مثبت است؛ هم به تحکیم روابط سیاسی کمک می‌کند و هم تنش‌های منطقه‌ای را کاهش می‌دهد. خصوصاً در مورد سوآپ گاز با توجه به وسعت شبکه گاز کشور به‌طور کل گام مثبتی است البته جزئیات قرارداد هم باید عادلانه باشد، اما درمجموع، چنین توافق‌هایی هم به نفع سیاست خارجی است و هم به نفع بخش انرژی.

انتقادهایی به بحث سود و نفع ایران از این قرارداد وارد می‌شود. به نظر شما آیا سود و کارمزد اهمیتی در قرارداد سوآپ گاز از ترکمنستان قرارداد سوآپ یا سواپ چیست؟ دارد؟

سوآپ یعنی اینکه ایران از ترکمنستان گاز بخرد؛ در منطقه موردنیاز مصرف کند و معادل همان گاز را از جای دیگری از شبکه گاز کشور به آذربایجان بدهد. پس سوآپ با ترانزیت فرق دارد و چندان درگیر مباحث کارمزد نیست، اما درآمد و فایده‌اش بستگی به این دارد که در توافق گاز را به چه قیمتی از ترکمنستان بخریم و به چه قیمتی به آذربایجان بفروشیم. یا گاز بیشتری بگیریم و گاز کمتری تحویل دهیم. بنده از جزئیات قرارداد اطلاع ندارم و اگر جزئیات قرارداد منطقی و عادلانه باشد، برای کشور نفع دارد و اصولاً با توجه به وسعت و شبکه گاز موجود در کشور کار خوبی است. ضمن آنکه یک صرفه‌جویی در هزینه‌های حمل و انتقال گاز در کشور ایجاد می‌کند.

با توجه به تولید و انتقال روزانه بیش از ۸۰۰ میلیون مترمکعبی گاز در کشور، گفته می‌شود که این قرارداد تقریباً هیچ است و الزامی برای انعقاد آن وجود نداشته است. نظر شما چیست؟

این انتقاد مثل این است که مثلاً صادرکننده‌ای سالی یک میلیون دلار کالایی را صادر می‌کند و ما بگوییم این یک میلیون دلار در مقابل میلیاردها دلار نیاز ارزی کشور عددی نیست، آیا این استدلال صحیح است؟

برخی می‌گویند که پیش از این نیز سوآپ گاز از ترکمنستان به جمهوری آذربایجان را داشته‌ایم. چقدر این قرارداد متفاوت از شرایط گذشته قرارداد سوآپ یا سواپ چیست؟ است؟

ظاهراً قبلاً همین کار مدتی از سوی یک شرکت داخلی انجام می‌شده است.

به نظر شما آیا مذاکره با کشورهای دیگر دارنده گاز مانند قطر و روسیه نیز برای سوآپ گاز منطقی است؟

فکر نمی‌کنم. چراکه در مورد روسیه شبکه گاز ایران به شبکه گاز روسیه به‌صورت مستقیم وصل نیست و در مورد قطر نیز این کشور گاز را به‌صورت ال‌ان‌جی صادر می‌کند که ما نه تولید ال‌ان‌جی داریم و نه ترمینال دریافت ال‌ان‌جی.

به‌عنوان سؤال آخر، ایران باید برای ارتقای جایگاهش در بازار گاز چه اقدام‌های دیگری انجام دهد؟

نخست اینکه باید بهینه‌سازی مصرف را در صدر مسائل بخش انرژی قرار دهد که گازی برای صادر کردن آزاد شود. فعلاً ایران گازی برای صادرات ندارد، اما با بهینه‌سازی مصرف این فرصت ایجاد می‌شود. دوم، به فرض داشتن گاز برای صادرات باید روابط بین‌المللی کشور بهبود یابد. آن زمان می‌توان در مورد ارتقای جایگاه صحبت کرد.